جایگاه تاریخی جوامع ارمنستان، گرجستان و آذربایجان (قفقاز جنوبی) در دستگاه اداری هخامنشیان

منطقه ی قفقاز که با حمله ی داریوش بزرگ به سکاها در سال (12-513 ق.م) ضمیمه ی امپراتوری هخامنشی شد، در سراسر دوره ی هخامنشی، مرزهای شمالی این امپراتوری را شکل می داد. مناطق امروزی گرجستان، آذربایجان و ارمنستان که به طور کلی، شامل کشورهای قفقاز جنوبی است، بخشی از ملل تابعه ی هخامنشیان بوده است. فهرست های رسمی امپراتوری هخامنشیان از ملل تابعه، تنها به نام ارمنستان اشاره کرده اند و موقعیت سایر مناطق، در دستگاه اداری امپراتوری چندان روشن نیست. تنها منبع نوشتاری که در این باره، اطلاعاتی می دهد، تاریخ هرودوت است و داده های باستان شناسی نیز نشان می دهد که از اواخر (قرن 6 ق.م) تغییرات عمده و نوآوری های زیادی در مواد فرهنگی این ناحیه به وجود آمده که ناشی از حضور پارسیان است. براساس داده های باستان شناسی، که مهم ترین آن ها کاخ هایی با ستون های زنگی شکل از نوع هخامنشی است و نوشته های هرودوت و سایر مواد فرهنگی، مشخص می شود که بخش غربی ارمنستان به ساتراپی هیجدهم و بخش شرقی آن به ساتراپی سیزدهم و منطقه ی آذربایجان به ساتراپی یازدهم مندرج در لیست هرودوت تعلق داشتند. ضمن این که بخش غربی گرجستان، یعنی کلخیس، به طور مستقیم وارد ساتراپی های پارسیان نبود و درحد نهایی مرزها وظیفه ی پاسداری از قسمت های شمالی در برابر حملات سکاها را برعهده داشت و بخش شرقی گرجستان، یعنی ایبریا، نیز احتمالاً داخل در ساتراپی هیجدهم یا یازدهم مندرج در لیست هرودوت بوده است. به طور کلی، هدف از این تحقیق بررسی جایگاه اداری کشورهای امروزی گرجستان، آذربایجان و ارمنستان در سیستم اداری ساتراپی های هخامنشی براساس داده های باستان شناسی است. روش این تحقیق نیز بر پایه ی مطالعات کتابخانه ای و بازدید میدانی از محوطه های مورد بحث است.